औदुंबर, वड व पिंपळ अशा वृक्षांची उपासना केली जाते. मुळात या द्रविडांच्या देवता आहेत. पण आपण त्या आपल्यामध्ये समाविष्ट केलेल्या आहेत.'वटवृक्ष' हा देववृक्ष आहे. त्याच सत्व दाखवण्याकरता सत्यवान सावित्री कथा आहे. या देवदेवतांच्या कथा नसून ऋषीमुनींनी धर्म तत्व दर्शना करता रचलेल्या या पुराणकथा आहेत. या कथा काल्पनिक असल्या तरी प्राथमिक स्वरूप करण्याकरिता त्यांचे रचना केली आहे. ज्यात काही नाही त्यातच सर्व आहे याची वटवृक्षा बाबत प्रचिती येते अगदी छोट्याशा बीजातून एवढा मोठा वृक्ष निर्माण होतो.

    पिंपळ म्हणजे 'अश्वत्थ' या वृक्षांमध्ये नाना प्रकारच्या देवतांचे स्वरूप आहे. या वृक्षाच्या मुळाशी, मध्यभागी व शेंड्याला अशा तिन्ही ठिकाणी देवता मानलेल्या आहेत. म्हणून हे ब्रम्हा, विष्णू, महेशाच मानलेलं स्वरूप आहे.

    औदुंबर  या वृक्षाचे महत्त्व असं की हा वृक्ष ज्या ठिकाणी असतो त्याच्यामुळे अशी खाली पाणी सापडतं आणि पाणी हे थंड असल्यामुळे दत्तात्रेय ही शितल आणि शांत स्वरूपाची देवता तेथे वास करून आहे. औदुंबर हा वृक्ष बारा महिने फळे देतो म्हणून त्याला कल्पवृक्ष म्हटलेलं आहे. औदुंबर हा वृक्ष जमिनीत सदैव पाणी असेल तरच तो वाढतो नाही तर वाढत नाही. औदुंबराच्या वृक्षाचे गुरुचरित्रात महत्त्व सांगितलेले आहे. औदुंबराची फळे औषधी असतात. हिरण्यकश्यपूचा वध केल्यानंतर नरसिंहाच्या बोटांचा दाह होऊ लागला. त्यांनी आपली बोटे औदुंबराच्या फळात बुडवून ठेवल्याने तो दाह कमी झाला. औदुंबराच्या प्रदक्षिणेचे ही महत्त्व आहे. गुरुचरित्रात या प्रदक्षिणांमुळे ब्रह्म संबंधाचा दोष दूर झाल्याने सोमनाथाच्या पत्नीला दोन पुत्र झाल्याचे उदाहरण आहे.

    तुम्ही भक्तीने औदुंबराचा वृक्ष घराजवळ असल्यास सकाळी बाराच्या आधी २१ प्रदक्षिणा मनोभावे घाला. या झाडाची शीतलता दत्तात्रेयांमध्ये समाविष्ट झाली आहे. ब्रम्हा, विष्णू, महेश या तिन्ही देवता समतोल अवस्थेमध्ये उत्पत्ती, स्थिती आणि लयदर्शक आहेत. तसेच ती गुरु स्वरूपाची देवता आहे. विष्णुसहस्त्रनामामध्ये औदुंबर,पिंपळ, वड ही विष्णूची वृक्षात्मक नावे आहेत. 

।। श्री गुरुदेव दत्त ।।