शिष्याचे मुख्य कर्तव्य म्हणजे गुरुदर्शन, गुरुपूजन व गुरु उपदेश शिरोधार्य मानणे. गुरु पौर्णिमा या दिवसाच्या श्रेष्ठत्व यातच आहे. गुरु पूजन करताना आपल्या मनाला अत्यंत पवित्रता आली पाहिजे. आपलं मन गुरुपूजनाच्या वातावरणाने भारून गेले पाहिजे. आपल्या मनावर दर्शनाने तर परिणाम होतोच पण पूजनानेही होतो. गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी प्रत्येकाने एक नियम करायचा आणि तो नियम निरंतर कसा टिकवता येईल याची काळजी घ्यायची. गुरु पूजन हा तिथे पूजनाच्या दिवस नसून त्या दिवशी अंत:करणात भक्तिभाव उत्पन्न होणे महत्त्वाचे आहे. गुरु हे मोक्ष देतात गुरु मंत्र घेतला की आपण मोक्षाला जातो अशी काही भाबड्या लोकांची कल्पना असते. मोक्षाला जाण्यापेक्षा गुरु सानिध्य लाभले की मोक्षाला जाण्याचा मार्ग समजतो. तुमच्यासारखा जीव आज तरी मोक्षाला जाण्याची शक्यता नाही. पण आपल्या हातून जास्तीत जास्त गुरु सेवा कशी होईल याचा ध्यास घ्यावा.

  हा जो काल असतो तो सद्गुरूंच्या भेटीपासून मोजायचा असतो. आपल्याला गुरु दर्शनाची आवड केव्हापासून निर्माण झाली, आपण सेवेला पात्र आहोत किंवा नाही, हे ठरवून आपल्या हातून जास्तीत जास्त सेवा कशी करता येईल याचा विचार करण्याची गरज आहे. आम्ही नुसते शिष्य आहोत असे म्हणणे योग्य होणार नाही; तर गुरूंनी आपल्या बाबतीत म्हटले पाहिजे की हा शिष्य होण्यास पात्र आहे; किंवा त्यांना असं वाटलं पाहिजे की याला उपदेश द्यायला, योग्य मार्ग दाखवायला हरकत नाही.

    गुरु स्वरूप शिष्यांच्या जीवनात एकदा आले की जन्मोजन्मी आपल्याला त्यांचा आधार मिळतो. आपण असा विचार करू नये की पुढच्या मानवी आयुष्यात आपल्याला पुन्हा गुरु शोधावा लागेल. तर हेच गुरु भेटतात; आतापर्यंत भेटत आले आणि पुढेही ते भेटतील. कारण गुरु शिष्याचे ऋणानुबंध असल्याशिवाय अंतःकरणात भक्ती उत्पन्न होणारच नाही. गीतेमध्ये भगवंताने अर्जुनाला हेच सांगितले की, तुझे आणि माझे यापूर्वी अनेक जन्म होऊन गेलेले आहेत; कौरवांना यापूर्वीही मी मारलेले आहे आताही मारणार. फक्त निमित्त म्हणून तुला पुढे करणार आहे. तसेच गुरु आणि शिष्यांचे आहे; हे अनेक जन्मांचे ऋणानुबंध असतात. शिष्यांचे कर्तव्य आहे की,

गुरु स्वरूप आपण ओळखावे | पैसे ज्ञानदीप मुखे || 

यापरते न मागे आणिके || म्हणोनी चरणी लागला ||

    वास्तविक पाहता गुरु स्वरूप अतिशय पवित्र, निर्मळ असते. त्यांना ओळखण्याची शक्ती आपल्यात यावी. तथापि तुम्हा लोकांना गुरू स्वरूप ओळखण्याचा ध्यास लागला पाहिजे.  

।। श्री गुरुदेव दत्त ।।